پاورپوینت بررسی میهمانسرای جهانگردی نائین بهمراه پلان و مقطع اتوکد

پاورپوینت بررسی  میهمانسرای جهانگردی نائین بهمراه پلان و مقطع اتوکد
 
بخشی از مطلب
میهمانسرای جهانگردی نائین ساختمانی است یک طبقه که فضاهای بستة آن در بخش شمالیِ بستر طرح گسترده شده‎اند و حیاطی نیز در بخش جنوبی دارد. دو حیاط کوچک نیز در درون فضاهای بستة فوق‎الذکر وجود دارد. بخش‎های مختلف این میهمانسرا عبارتند از ورودی و پذیرش،‌ رستوران،‌ اتاق‎های اقامتِ میهمانان،‌ و بخش‎های خدماتی.
ساختمان از طریق یک ورودی در شرق با بیرون ارتباط دارد.
این ساختمانْ تماماً با سیستم سنتیِ دیوار باربرِ آجری وسقف‎های استوانه‎ای، گنبدی و طاق و تویزه ساخته شده است.
سیستم خنک کنندة فضاها کولر آبی است و برای گرمایش آن از بخاری استفاده می‎شود.
 
ب ـ سیمای بیرونی
 
– میهمانسرای جهانگردی نائین ساختمانی است یک طبقه. جداره‎های بیرونیِ بنا اغلب بسته است و پوشش نمای آن کاهگلی است. تراش‎های مختصر روی دیوارهای بخش جنوبی (اطراف حیاط)، مشبک‎های آجری با طرح‎های ساده و قدیمیْ سایه روشن‎های مختصری بر سطح یکنواخت و یکرنگ دیوارها پدید آورده است.
– سر درِ ورودی اصلی واقع در شرق ساختمان به شکل حجم بیرون زده‎ای است که با اختلاف ارتفاع مختصری از دیوارهای یکدست جوانبِ خود متمایز شده است. به این ترتیب این سردر با قوسِ میانی‎اش و درگاهِ کوچک میانِ آن سطح تراش خورده‎ای است که همانند سردرِ خانه‎های سنتی شهرهای کویری در میانِ جداره‎های یکنواخت و بستة بنا جلوه می‎کند.
– ردیف‎‎ِ قوس‎های تیزه‎دارِ ایوانچه‎های نمای جنوبیِ ساختمان که از خارجِ بنا نیز تا حدودی دیده می‎شوند هیئت سنتی برای ساختمان بوجود آورده‎اند.
پوششِ کاهگلِ نما، کنج‎های گچیِ جرزها و لبه‎های قوس‎ها، مشبک‎های آجری روی دیوار،‌ درهای چوبی،‌ شبکه‎های چوبی نورگیرها، ناودان‎های چوبی پشت‎بام‎ها، هرة آجریِ دست انداز بام،‌ و شکل و تناسبات قوس‎ها از نماهای بناهای سنتی به وام گرفته شده‎اند تا ساختمان به شکل بنایی قدیمی دیده شود.
سقف‎های گنبدی، خرپُشته‎های بام، دودکش‎ها با جداره‎های ناصاف و سطوحِ منحنی، عناصر آشنای بام‎های ساختمان‎ها و خانه‎های قدیمی در مناطق کویری‎اند که در این بنا نیز به چشم می‎خورند. (تصویر شماره ۱)
– به این ترتیب با وجود عناصر و اجزایی که ذکر شد مخاطب با بنایی مواجه می‎شود که به نظر قدیمی می‎آید. ارتفاعِ یک طبقة بنا و رنگ و جنسیت‎ِ آن، به علاوة اَشکال و احجامِ ساده و ساخت‎ و اجرای تقریباً خشنِ روستاییِ بنا کمک کرده است تا میهمانسرای جهانگردی با بافت‎ِ تاریخی شهر نائین پیوند بخورد و معماریِ آن با معماریِ خانگی این شهر حاشیة کویری قرابتی بیابد.
– از طرفی با دقت بیشتر در وضعِ نماها طرح آنها را قدری “خام” احساس می‎کنیم. در واقع در این نماها آن “آراستگیِ” نماهای سنتی دیده نمی‎شود. عناصر و اجزای نما که همگی از معماری سنتی شکل گرفته‎اند، در تکراری یکنواخت در کنار هم چیده شده‎اند و قصه‎گویی و اوج و حضیضِ نماهای اصیل و رسمی معماری اسلامی را ندارند. این نوع سادگی و خلاصه‎گویی در نماها شباهتی میان این بنا با مصادیق روستایی و غیررسمی معماری سنتی ایران پدید آورده است.
– شباهت این بنای معاصر با بناهای سنتی به حدی است که حتی مخاطبِ آشنا با معماری سنتی نیز در برخورد سریع اولیه به سختی باور می‎کند که با ساختمانی با قدمت کمتر از ۴۰ سال رو به رو شده است. اگر چه که شکل نماها، طرز قرارگیری دیوارهای جوانب حیاط و استقرار سردرِ ورودی در کنارِ خیابانی نسبتاً عریض ساختمانِ میهمانسرا را به بنای قدیمی شبیه کرده است که مرور زمان و یا خیابان‎کشی‏‎های جدیدِ شهرْ بخش‎هایی از آن را تخریب کرده و ما تنها شاهدِ بخشِ باقیمانده و البته تعمیر و نگهداری شدة آنها هستیم.
 
ج ـ درونِ بنا
 
– با گذر از ورودی به دالانی در امتداد شمال و جنوب می‎رسیم که از یک سو به بخش‎های خدماتی و اداریِ میهمانسرا در شمالِ بنا می‎رسد، و از سوی دیگر شخص را از گوشة حیاطِ جنوبی به سمت ردیف‎ِ اتاق‎های اقامت‎ِ میهمانان ـ که به شکل حجره‎هایی در پسِ ایوانچه‎های نمای جنوبی قرار گرفته‎اند ـ هدایت می‎کند.
– در درونِ ساختمان نیز همان کیفیت و حس و حالِ بیرونِ بنا تکرار می‎شود. جنسیت دیوار و کف و سقف،‌ قرنیزها،‌ در و پنجره‎ها و نورگیرها همگی مشابهِ آنچیزی است که در بناهای قدیمی نیز بارها دیده‎ایم. ترکیب کاهگل و گچ در دیوارها با آجر فرش کف و قرنیزهای تیره رنگ کاشی، و در و پنجره‎های چوبی کیفیتی قدیمی در فضاهای داخلی به وجود آورده‎اند.
– در اینجا نیز طراح،‌ با وام گرفتن عناصر و یا حتی ترکیباتی از معماری قدیم موفق شده است حس و حال بناهای قدیمی را به طرح بیافزاید. طرح به تعبیری مجموعه‎ای است از قطعاتی آشنا از معماری سنتی که در کنار هم چیده شده‎اند.
– دالان ورودی با فضای نیمه تاریک و کمی نمور که کورانِ هوا فضای آن را خنک نگاه می‎دارد یادآور دالان‎های ورودیِ خانه‎های سنتی است. جنسیت کف و دیوارها و ابعاد و تناسبات این دالان نیز شباهت میان این موجود جدید و نمونه‎های سنتیِ آن را بیشتر می‎کند.
– حیاطهای شمالیِ بنا، فضاهای بازِ کاملاً محصوری هستند که به واسطة ابعاد و تناسبات و عناصری که در نماهای اطراف آنها چیده شده است و همچنین ترکیب بندی ساده و تا حدودی بی‎نظم نماها یادآور حیاطهای کوچک میانی در خانه‎های روستایی قدیمی هستند. طراح با قرار دادن عناصری بر نما شبیه به افساربندها و آبشخورهای اسبان از این هم فراتر رفته و هیئت حیاطهای اصطبل را به این فضاهای بازِ کوچک بخشیده است.
– حیاطِ جنوبی نیز که طرحِ رسمی‎تری نسبت به حیاطهای کوچک‎ِ شمالی دارد،‌ با باغچه‎های اطراف و آبنمایی در میان، نسبتی با حیاطهای میانی خانه‎های قدیمی پیدا می‎کند. اگر چه که طرح باغچه‎ها و خیابان کشی‎های آن کاملاً از الگوی سنتی تبعیت نمی‎کند. (تصویر شمارة ۲)
– ایوانچه‎های نمای جنوبی که واحدهای تکرار شوندة این نما را می‎سازند نیز عناصری هستند که از نمونه‎های سنتی به عاریت گرفته شده‎اند. شکل و تناسبات قوس‎ها، ترکیب درها و نورگیر در نمای پشتی ایوانچه‎ها ـ که ورودی حجرات اقامت میهمانان را می‎سازند ـ اگر چه اختلاف مختصری با الگوی اصیل خود دارند، اما کاملاً آشنا می‎نمایند.
– طراح برای ایجاد محیطی قدیمی و سنتی حتی در استفاده از عناصری مانند پلکان خانه‎های سنتی نیز تردید نکرده است. برای نمونه پلکانی که از یکی از حیاطهای شمالی به بام می‎رود همان پلکان تنگ و باریک با کف پله‎های بلند و بی‎نظم است. بر روی بام نیز منظرة سقف‎های گنبدی و هواکش‎ها و خرپشته‎ها و ناودان‎ها، برای مخاطبی که پیش از این بر بام خانه‎های سنتی کویری گذر کرده است منظرة آشنایی است.
 
د ـ‌ حجره‎های اقامت میهمانان
 
– در کنارِ عناصر و ترکیباتی که ذکر شد و همگی به طور کامل و یکجا از نمونه‎های سنتی به طرح منتقل شده‎اند، تنها نوآوری و ابداع، یا به عبارتی تنها دخل و تصرفی که در فضاهای سنتی اتفاق افتاده، مربوط به حجره‎های اقامت میهمانان است. در حقیقت خاطره انگیزترین و مهیج‎ترین تجربة فضایی در این بنا، تجربة اقامت در همین حجره‎ها است. تبدیلِ فضای داخل یک حجره به یک واحد مسکونی کوچکِ دوبلکس در برخورد اول بسیار جذاب و هوشمندانه می‎نماید.
– فضای هر حجره به دو بخشِ اصلی تقسیم می‎شود. اول فضای نشیمن که در بدوِ ورود به آن می‎رسیم و فضایی بلند و کشیده است با طاقچه‎ها و پنجره‎ها و درهایی شبیه به اجزا و عناصر فضاهای زندگی در خانه‎های قدیمی؛ و سپس نیمة پشتیِ حجره که سرویس بهداشتی، حمام،‌ کمدهای مخصوص چمدان‎ها و وسایل مسافرین،‌ و پلکانی نسبتاً کم عرض در آن قرار دارد. پلکان مزبور به فضای خواب در نیم طبقة بالا می‎رود. این نیم طبقة کوچک که ارتفاعِ بسیار کمی هم دارد از یک طرف بر فضای نشیمن مُشرف است. بخش دوم در حقیقت نقشِ پستوی فضای اصلیِ حجره را دارد. و به کمکِ آن طراح موفق شده است دو قسمت خواب و نشیمن را در این حجرة کوچک از یکدیگر جدا کند.
– وجودِ پنجره‎هایی در شمال و جنوبِ این واحد کوچک تا حدودی امکان کوران طبیعی هوا را فراهم آورده است.
– فضای داخل اتاق نیز، همانند بیرونِ آن بسیار شبیه حجره‎های کاروانسراهای قدیمی است. شکل طاقچه‎ها، رف‎ها و طاق و تویزه‎های سقف، و نیز شکل در و پنجره کاملاً ظاهرِ یک حجرة سنتی را دارد.
– ایرادِ اساسیِ این حجره‎ها در ابعاد و تناسباتِ آنها است. از یک طرف ارتفاعِ بخش نشیمن به دلیل عمقِ کمِ اتاق‌ زیاد جلوه می‎کند و لذا تناسباتِ فضا کشیده به نظر می‎رسد. از سوی دیگر بخش خواب، ارتفاعِ بسیار کمی دارد و فضای خفه و تنگی پیدا کرده است. در هر دو حالت فضاهای مورد بحث،‌ جای مناسبی برای سکونت نیستند و شخص در آنها احساس آرامش نمی‎کند.
– تبدیل شدن ایوانچة جلوی حجره‎ها به راهروی رفت و آمد مسافرین میهمانسرا خلوت و حریم اتاق‎های اقامت میهمانان را می‎شکند. به این ترتیب شخص با استقرار در فضای نشیمن در آنچنان فاصلة نزدیکی از رفت و‌ آمدهای افراد ناآشنا قرار می‎گیرد که گاه می‎تواند مُخلِ آسایش وی شود. در چنین شرایطی استفاده از پنجره‎ها و درها و گشودن آنها به سوی حیاطِ میهمانسرا امری غیرممکن می‎نماید، و فضای درونِ حجره بسته‎تر از پیش جلوه می‎کند.
– به این ترتیب طراح در به کارگیری الگوی یک حجرة قدیمی که معمولاً فضای خوش تناسب و آرامش بخشی دارد انتخاب درستی کرده است، اما به دلیل آنکه نتوانسته است تناسبات دلپذیری به فضای داخلی آن ببخشد و ارتباط مناسبی میان فضای درونِ حجره با فضای بازِ بیرون برقرار کند، این الگو را از صفاتِ خوبِ خود محروم کرده است.
 
ه‍ ـ انتظام فضایی
 
– آنچه تاکنون در بارة بنای میهمانسرای جهانگردی نائین بیان شد به تأثیری مربوط می‎شود که مواجهه با چهرة بنا بر مخاطب می‎گذارد. شخص در برخورد با این بنا و گردش در فضاهای آن پی درپی با عناصر و عواملی روبه رو می‎شود که یادآور معماریِ قدیم است. از این بابتْ طراح در خلقِ فضاهایی با رنگ و بوی سنتی موفق بوده است. اما برای درک کاملترِ طرح لازم است به انتظام فضاییِ آن توجه کنیم و الگوهای ترکیب عناصرِ مختلفِ طرح را بازشناسیم.
– فضاهای بستة میهمانسرا با انتظامی افقی در بخش شمالیِ زمین گسترده شده‎اند. این انتظام افقی نوعی هماهنگی میانِ بنا با بافت تاریخی شهر به وجود آورده است.
– فقدان یک هال ورودیِ مشخص ـ که وظیفة آن را در الگوی سنتیْ هشتی ایفا می‎کند ـ و ورودِ بلافاصله از سردر به داخلِ دالانْ تفاوتی اساسی میان دستگاهِ ورودی سنتی با آنچه در این بنا اتفاق می‎افتد بوجود آورده است. در اینجا مخاطب بدون هیچ مکث و تأمل و هدایتی وارد راهروی نسبتاً طویل شمالی ـ جنوبی می‎شود. در واقع علی‎رغم وجود سردرِ متمایز با چهره‎ای کاملاً سنتی وسپس دالانی که شباهت زیادی با دالان‎های ورودی سنتی دارد، در بنای میهمانسرای جهانگردی نائین فضای ورودی وجود ندارد. در نتیجه دالان مزبور نیز نه یک دالانِ کاملِ سنتی، که تنها راهرویی ارتباطی میان دوبخش اداری ـ خدماتی درشمال و بخش اقامتی در جنوبِ بنا است. (تصویر شمارة ۳)
– حیاطِ جنوبی که به لحاظ وسعت و همجواری با حجره‎های اقامت میهمانان مهم‎ترین فضای بازِ مجموعه محسوب می‎شود، در حقیقت متعلق به بخش جنوبیِ فضاهای بسته است. حال آنکه بخش شمالی، خودْ حیاطهای کوچکی در میان دارد. عدمِ ارتباط و اتصال میانِ این حیاطها از عواملی است که بار دیگر موجب می‎شود فضای بسته را به دو بخش مجزای شمالی و جنوبی یا خدماتی و اقامتی تفکیک کنیم.
– دو حیاطِ میانیِ بخش شمالی، چهرة حیاطهای مرکزی را دارند. نورگیرهای پشتی حجره‎ها، و نورگیرها و درهای فضاهای اداری، رستوران و بخش‎های خدماتی به این حیاطها باز می‎شوند. سطح این نورگیرها به نسبت سطحِ بستة نما کم است. به این ترتیب به نظر می‎رسد که فضاهای اطرافِ حیاط روی خود را به سمت حیاط باز نکرده‎اند. گویی در اینجا نظرِ اصلیِ فضاهای بسته به جای دیگری است و تنها به منظور تأمین نور و هوا پنجره‎هایی به این حیاطها نیز باز کرده‎اند.
– دیواره‎های حیاط تراش خورده و قاب‎بندی نشده و خود را برای حیاط نیاراسته‎اند. عدم وجود تقارن، و تکرار بی‎نظمِ عناصر نما موجب کم اعتباری حیاط شده است. بعلاوه فقدان ایوان و شاه نشینی که رو به حیاط بنگرد و محل سکونت و تأمل و درنگ در فضای باز باشد نیز از عواملی است که حیاطهای کوچک شمالی را کم اعتبار می‎کند. به این ترتیب این حیاطها تبدیل به حیاطهای پشتی و خدماتیِ مجموعه شده‎اند. گویی اینها حیاطهای نورگیری هستند که از قضا باغچه و آبنمایی هم در میان دارند، اما کانونِ طرح و مرکز توجه فضاهای بسته محسوب نمی‎شوند. (تصویر شماره ۴)
– حیاطِ جنوبی نیز با آنکه طرحی مشابه حیاطهای مرکزی دارد اما هیچگاه ارزش و اعتباری همسنگ با نمونه‎های سنتی خود پیدا نمی‎کند. اولاً این حیاط تنها از یک سو با فضاهای بستة زندگی مرتبط است و از سه جانبِ دیگر تنها با دیوارهایی نسبتاً کوتاه از خیابان جدا شده است. ثانیاً، مجموعة حجره‎ها که همسایگان شمالیِ این حیاط‎اند به دلایلی که قبلاً در بحث طرح حجره‎ها به آن اشاره شد، و هم به دلیل طرحِ نما که از ترکیب بندی‎های متداول نماهای سنتی و نقاط فراز و فرود آنها عاری است توجه چندانی به حیاط نمی‎کند. به این ترتیب، حیاطِ جنوبیْ تنها محوطة بازی است که در کنار بخش‎های بستة ساختمان نشسته و برخلاف حیاط‎ها در بناهای سنتی مرکز و کانونِ طرح به حساب نمی‎آید.
– نوع ترکیبِ و همجواریِ فضاهای بسته و باز دراین طرح با الگوی سنتی تفاوت دارد. عدم وجود سلسله مراتب مشخص در رسیدن از فضاهای باز به بسته که پیش از این نیز به آن اشاره‎هایی شده است موجب می‎شود که پیوندی میان این دو بخش احساس نشود. از طرف دیگر در ترکیب فضاهای بستة همجوار مانند آنچه در رستوران میهمانسرا اتفاق افتاده است نوعی بی‎نظمی و عدم توجه به ترکیب‎بندی‎های دقیق و معنادارِ بناهای سنتی دیده می‎شود.
– توجه به این نکته اهمیت دارد که در الگوی سنتی فضاهای بسته نه فقط بر گردِ حیاطها می‎نشینند، بلکه اساساً به واسطة حیاطها است که اعتبار می‎یابند. به عبارت دیگر نقطة شروعِ طرح در الگوی سنتیْ حیاط است. حال آنکه در اینجا انتظام فضایی براساس الگوی متداول امروزی برای قطعات شمالی ـ یعنی ساختمانی در شمالِ زمین و حیاطی در جنوب ـ شکل گرفته است، و البته حیاطهای نورگیری هم در لابه لای فضاهای بسته پدید آمده‎اند. در عین حال تفکیک عملکردی فضاهای مختلف خدماتی و اقامتی نیز با کمک همین حیاطهای کوچک و دالانِ شمالی ـ جنوبی میسر شده است.
– بنابراین علی‎رغم شباهت‎های فراوانِ این بنا با خانه‎های سنتی که در نظر اول احساس می‎شود، در انتظام فضایی و در شخصیت پردازیِ عناصرِ فضاییِ معماری، با طرحی مواجهیم که از اصول زیباشناسی معماری سنتی تبعیت نمی‎کند. طراح تنها با استفاده از تکه‎هایی از معماری سنتی و چیدن آنها در کنار هم،‌ به “تکه‎ دوزیِ” سنت پرداخته و موفق شده است مخاطب را در “موقعیت‎های سنتی” قرار دهد؛ امری که به مذاق توریستی خوشتر می‎آید. مانند آنجا که در ورود به حیاطِ جنوبی منظرة تویزه‎های مکررِ ایوانچه‎ها را که منظرة آشنای فضاهای سنتی است مانند تصویری قاب شده در مقابلِ دیدگانِ مخاطب قرار می‎دهد؛ و یا مصادیقِ دیگری از قبیلِ شباهت حیاطهای کوچک به حیاط اصطبل کاروانسراها، استفاده از سردر و ایوانچه‎ و پلکان، و اجزا و عناصر ساختمانی مانند در و پنجره و ناودان و قوس و مانند آن که در طولِ بحث مفصلاً در بارة آنها صبحت شده است.و....