اقلیم معماری

فهرست
چکیده :    5
فرهنگ    5
اقلیم و معماری    6
سنن اجتماعی و قومی در معماری    6
قسمت بیرونی    7
قسمت اندرونی    7
هشتی سازی در بناهای مسکونی    9
ترکی سازی در بناهای مسکونی    10
اثر معماری سنتی بر حرارت محیط    11
اخلاق اسلامی در معماری سنتی:    12
مقدمه    13
فرهنگ و معماری    14
فصل اول    16
اقلیم و معماری    16
تابش آفتاب    16
اثر تابش آفتاب بر ساختمان و محیط اطراف آن    17
تأثیر تابش و انتقال آفتاب به فضاهای داخل ساختمان    18
تأثیر پشت بام در دمای ساختمان    19
پوششهای شیبدار آزبست و دوجداره    20
ارتفاع فضاها    21
اثر ابعاد پنجره در دمای مکان    21
اثر تابش خورشید    22
تأثیر سایه بان بر روی پنجره    22
اثر سایه بان های متحرک    23
اثر رطوبت در ساختمان    24
اثرات آب باران در ساختمان    25
اثر باد بر ساختمان    26
تقلیل دادن شدت باد    27
اقلیم شناسی ایران    28
معماری بومی اقلیم معتدل مرطوب    29
معماری بومی اقلیم سرد    30
معماری بومی اقلیم گرم و مرطوب    31
معماری بومی اقلیم گرم و خشک    32
اقلیم و معماری بومی    34
تلفیق معماری امروزی با معماری بومی هر اقلیم    35
معماری بومی اقلیم نیم بیابانی معتدل    36
بناهای مسکونی با صحن حیاط    37
فصل دوم    40
سنن اجتماعی و قومی در معماری    40
هماهنگی در اجزاء و کل    41
رنگ    41
عامل نور    41
عامل آب    42
اصل سلسله مراتب    42
اصل سلسله مراتب در نظام کیهانی    43
اصل نظم    43
اصل تقارن    43
اصل مقیاس و تناسب    44
اصل تباین فضایی( تضاد)    44
حس وحدت    44
قسمت بیرونی    46
قسمت اندرونی    47
هشتی سازی در بناهای مسکونی    52
ترکی سازی در بناهای مسکونی    55
اخلاق اسلامی در معماری سنتی    78
اخلاق اسلامی در معماری سنتی:    78
اهمیت فضای خالی در هنرمعماری اسلامی    80
فصل سوم    85
اثر معماری سنتی بر حرارت محیط    85
جهت سازی در بناهای مسکونی    86
اصول معماری ایران    87
مردم واری    88
پرهیز از بیهودگی    89
نیارش    91
خودبسندگی    92
گرایی    94
 
چکیده :  
    فرهنگ
    فرهنگ، مقوله پیچیده وچند بعدی است، با بارارزشی وعلمی پررنگی که درهاله یاهاله هایی ازابهام وگنگی فرورفته وهمین امر، شناختن آن را ازهرجهت مشکل ساخته و می سازد.
انسان، بعنوان خالق فرهنگ، علاقه ویژه ورابطه تنگاتنگی بامخلوق خوددارد؛ باتمام وجود به آن عشق می ورزد و با کمال میل وخرسندی همه چیز خود را در راه رشد، تعالی و بالندگی اش نثار و قربانی می کند و تمام نیرو و تدبیر خود را برای جلوگیری از انحطاط و سقوطش بکار می گیرد.
 انسان، فرهنگ را می¬آفریند و فرهنگ به انسان پروبال انسانی می بخشد و وجودش را پربار و هرچه انسانی تر و متعالی¬تر می¬سازد و لذا انسان بدون فرهنگ موجودی ما قبل انسانی، و از هر جهت فقیر، ناتوان وبی ریشه بشمار می آید. و درست به همین جهت است که می گویند : “ انسان موجودی فرهنگی است و فرهنگ، خاص انسان است.“ 
صحبت از فرهنگ، براستی « صحبت از تواناییهای خلاق انسان است و اشاره ای است به نقش سازنده ارزشها و دیدگاهها، قدرت زبانی و بیان هنری و حکایتی است از همه اجتماعات کوچک و بزرگ که درگیر هنجارها و ضوابط اخلاقی و ایجاد امکانات تازه برای یک زندگی مناسب ترند. »
باید دانست که در کشور باستانی عزیز ما ایران، دیگر کلمة فرهنگ تنها به همان معانی مذکور که ازین پیش بدان اشارت رفت، محدود نیست بلکه برطبق ناموس تطور و تحول که به مرور زمان موجب دگرگونی لغات و مفاهیم آنها نیز می‌شود،‌برهمة مظاهر و تجلیات ذوق و اندیشه و استعداد و نبوغ ذاتی و عواطف و احساسات عالی انسانی مردم این مرزوبوم نیز اطلاق می‌گردد که از دیرباز تحت تأثیر عوامل مختلف از قبیل مذهب و اخلاق و خصوصیات نژادی و اوضاع جغرافیایی و احوال سیاسی واجتماعی،‌به خلق و ابداع آثار شگرف و شاهکارهای خالد و جاودان پرداخته‌اند،‌همان آثاری که در زمینة حماسه‌های ملی و ادبیات منظوم و منثور و حکمت و عرفان و افسانه‌ها و ترانه‌های محلی و ادب عامیانه (Folklore) و همچنین هنرهای گوناگون وصنایع  مستظرفه و انواع کارهای دستی و تزیینی ـ هنوز در کتابخانه‌ها و موزه‌های ایران و جهان دلربایی و جلوگیری دارند و برخی نیز به صورت ابنیة شکوهمند تاریخی و مساجد و اماکن مقدس دینی ، مظهر کمال و جمال مطلق و معرف ذوق و نبوغ قوم ایرانی هستند. 
باری این فرهنگ وسیع و کهن با همة تحولات و دگرگونیهایی که در طی قرون و ازمنة‌گذشته درآن راه یافته همواره موجب همبستگی و وحدت ملی و در نتیجه استقلال و سربلندی میهن عزیز ما نیز بوده است و از اینرو برما لازم است که ازیک سو با اکتساب مظاهر تمدن و علم و صنعت جدید در بسط و توسعه و بارورساختن فرهنگ خود که به حقیقت مجموعة مواریث گرانبهای ملی و سنن دینی و اخلاقی و ذوقی ماست بکوشیم و از سوی دیگر به سیرة پسندیدة نیاکان ارجمند خود،‌هیچگاه صبغة ملی و مختصّات نژادی خویش را از دست ندهیم.
اقلیم و معماری 
    اقلیم شناسی از وضع جغرافیای نقاط زمین گفت و گو می¬کند . و معمولاً نوع اقلیم با توجه به تقسیمات جغرافیایی همراه با ارتفاع مشخص آن از سطح دریا به وجود می آید .  به طور کلی عواملی مانند چگونگی تابش آفتاب ، دمای حاصله از تابش خورشید ، رطوبت هوا و میزان بارندگی و در مجموع وزش بادهای مختلف در مسائل اقلیم دخالت دارد و محیط زندگی انسان را تحت الشعاع قرار می دهد که نسبت به این اصول ( شناخت اقلیم ) و در نتیجه معماری و در مجموع ساختمان سازی به
وجود می آید .
    سنن اجتماعی و قومی در معماری 
    هنر معماری در ایران از سابقه های کهن برخوردار است و در هر زمان دستهای توان و ذهن خلاق و ذوق مردم هنردوست این سرزمین ، پدیده هایی شگرف به وجود آورده که در بسیاری از موارد ،‌ اصول آن ریشه هنر معماری جهان شده است . پاره ای از این آثار در گوشه و کنار کشور پهناور ایران حکایت معماری با شکوه ادوار صدها و یا هزار ساله را در قامتهای استوار بناها نگهداری کرده است . 
    معمولاً بناهای مسکونی در شرایطی ساده¬تر از بناهای اجتماعی مانند مسجد ، مدرسه ، بازار ، کروانسرا ، حمام و کاخهای باشکوه و بسیاری از بناهای دیگر بنا می شده و به علت عدم توانایی مالی و در مواردی بدون توجه به نکات کلی و اصولی ، بناهای مسکونی زودتر رو به تخریب رفته است . 
    از جهت دیگر اصول ساختمان سازی بناهای مسکونی دارای زمانی متغیر بوده که اثر آن در هر زمان انگیزه خانه¬های مدرن و باب روز را در فکر سازندگان و صاحبکاران خود به خود به وجود آورده است . مسلماً این امر خود در تخریب بناهای مسکونی قدیم و ساختن بناهای جدید بر روی مکان و محل آنها سبب شده است که آثار بناهای مسکونی کهن کمتر به یادگار بماند . به طوری که مشخص است خانه سازی ها به سبک معماری ساسانی قبل از اسلام و یا در صدر اسلام با معماری چند صد ساله اخیر دارای تفاوت فراوان بوده است . گرایش ایرانیان به دین مبین اسلام و عقاید مذهبی و تعصبات قومی در اقوام ایرانی ، شکل بناهای مسکونی را از حالتهای باز و در هم به سوی بناها و فضایی راحت و به دور از چشم افراد نامحرم معطوف داشته . تا جایی که بر این اساس اصول بناهای مسکونی را به صورت ( بیرونی و اندرونی ) مطرح ساخته است . پاره ای از این بناهای زیبای قدیمی در شهرهایی چون کرمان ، یزد ، شیراز ، اسفهان ، کاشان ، ری ، تبریز ، سمنان ، مشهد و در بسیاری از شهرهای دیگر ایران تا به امروز به یادگار مانده است . این بناها دارای دو اصل ( بیرونی و اندرونی ) بوده که به شرح و چگونگی آن می پردازیم . 
    قسمت بیرونی 
    معمولاً درب ورودی در کنار ـ کوچه ـ گذرگاه ( گذر ) بازارچه و یا بازار به راهرویی مربوط می¬شود. در مقابل در ورودی یک یا دو اطاق پیش خوان برای مستخدم و یا نگهبان ساخته می¬شود. ضمناً این مکان محلی جهت پاسخگویی به مراجعین نیز می باشد . بعد از این قسمت از راهرو به حیاط بیرونی می¬رسیم ، در سمت کوچه و یا گذر محلی به نام اصطبل با گنجایش کافی و با رعایت آخوربندی ،‌ به ویژه انبار علوفه در کنار آن با درب ورودی از گذر مطرح می باشد . همچنین از حیاط بیرونی به اصطبل راه جداگانه جهت نگهداری ستوران که وسیله کار و ایاب و ذهاب آن روزگار بوده است از موارد طرح می باشد . 
    در سوی دیگر ، حیاط بیرونی دو اطاق وسیله زندگی و پذیرایی میهمانهای بیگانه و نامحرم . در جوار آن بیوتات کوچکی که شامل آبریزهای توالت ، منبع و چاه آب و همچنین آشپزخانه ( مطبخ ) و یا آبدارخانه ساخته می شد . در حیاط بیرونی حوض آب و باغچه های مصفا نیز مورد توجه بود . 
    قسمت اندرونی 
    ارتباط قسمت بیرونی و اندرونی به وسیله راهرویی انجام می¬شود. این راهرو از ناحیه حیاط         ( بیرونی به اندرونی ) دارای درب ورودی می باشد . 
    ساختمانهای قسمت اندرونی به شکل شمالی ـ جنوبی و یا شرقی ـ غربی نسبت به گذرگاه دومی نیز مورد نظر می باشد که طرح آن نسبت به تعداد افراد خانواده به وجود می آید . 
    تالار : این فضا بزرگترین و زیباترین قسمت اینگونه ساختمانها را تشکیل می دهد و به نام (( شاه¬نشین ) نیز معروف می باشد و معمولاً به وسیله چند پله از سطح زمین به راهرویی مربوط می-شود. پنجره های رو به حیاط در ابعاد متناسب و از نوع کارهای چوبی منبت و گره ساخته می¬شود. وجود پنجره ها در تعداد 5 یا 7 عددی مورد توجه بوده که این اطاق و تالار به نام اطاق پنج و یا هفت دری نیز مشهور می باشد . سقف اطاق قاب سازیهای چوبی و یا گچبری و آینه کاری ، رف و پیش بخاری¬سازی همراه با نقاشی و رنگ روغن از جمله کارهای تزئینی این فضا می باشد . مقابل تالار ، اتاق انتظار می باشد که محلی موقت برای برخی از مراجعین است . در جلوی فضای تالار ایوان سرپوشیده بر روی دو یا چند ستون سنگی و یا چوبی اتکا دارد . زیر این فضاها زیرزمین جهت حوضخانه و محل استراحتگاه در تابستان منظور می¬شود. تهویه در این قسمت به وسیله کانالهایی از بادگیرهای مرتفع صورت می گیرد.....